TAXUS BACCATA (ΤΑΞΟΣ Ο ΡΑΓΟΦΟΡΟΣ Ή ΙΤΑΜΟΣ)

Τάξος ή Ίταμος

Μια ακόμη εναλλακτική για το χριστουγεννιάτικο δέντρο σας!!

Αγοράστε τον Τάξο εδώ.

Συνομοταξία: Κωνοφόρα (Pinophyta)
Ομοταξία: Πευκόψιδα (Pinopsida)
Τάξη: Πευκώδη (Pinales)
Οικογένεια: Ταξοειδή (Taxaceae)
Λατινική Ονομασία: Taxus Baccata
Επιστημονική Ονομασία: Τάξος ο ραγοφόρος, Τάξος ο ραγώδης
Άλλες Ονομασίες: Ίταμος, Ίταμο, ήμερο Έλατο, Καρκαριά, δένδρο του θανάτου

Περιγραφή

Ο Τάξος είναι ένα αειθαλές, κωνοφόρο δέντρο μικρού έως μεσαίου μεγέθους που κατάγεται από τις εύκρατες περιοχές του βόρειου ημισφαίριου και, γενικά, παρουσιάζει απλωτή και πυκνή κόμη, με κλαδιά λίγο κυρτά. Είναι φυτό με ελάχιστους ή χωρίς ρητινοφόρους αγωγούς. Φύεται στη δυτική, κεντρική και νότια Ευρώπη, στη βορειοδυτική Αφρική μέχρι και στον Καύκασο. Συναντάται αυτοφυές στη χώρα μας, σε μεγάλο υψόμετρο, συνήθως σε δάση Ελάτης ή Οξιάς. Ο Τάξος είναι δέντρο που μεγαλώνει αργά και ζει πάρα πολλά χρόνια (εκατοντάδες χρόνια, μερικοί ειδικοί λένε και χιλιάδες). Πιο συγκεκριμένα, η μέγιστη παρατηρηθείσα διάμετρος του κορμού (4m.) εκτιμάται πως απαιτεί 2000 έτη ανάπτυξης. Ενδεχομένως πρόκειται για το πλέον μακρόβιο δένδρο της Ευρώπης. Η μακροβιότητά του εξασφαλίζεται μερικώς από τη μοναδική ιδιότητα του Τάξου να ραγίζει λόγω του υπερβολικού βάρους της ανάπτυξης του κορμού του, δίχως, όμως, να προσβάλλεται από ασθένειες στις ρωγμές, όπως όλα σχεδόν τα υπόλοιπα δένδρα (ενδεχομένως λόγω τοξικότητας του κορμού του). Η ταξινόμηση των ειδών του είναι δύσκολη λόγω της μεγάλης ποικιλίας και των μικρών διαφορών τους. Τα πιο γνωστά είδη είναι 8.

TAXUS BACCATA (ΤΑΞΟΣ Ο ΡΑΓΟΦΟΡΟΣ Ή ΙΤΑΜΟΣ)

Μορφή

Μέγεθος

Το ύψος του Τάξου συνήθως φτάνει τα 10- 20m. (σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και τα 28m.). Έχει διάμετρο κορμού που φτάνει έως και τα 2- 4m.

Φύλλα

Τα φύλλα του Τάξου είναι λογχοειδή, μακρόστενα, επίπεδα, σκούρου πράσινου χρώματος στην επάνω επιφάνεια και πρασινοκίτρινου στην κάτω, με μήκος που φτάνει τα 4cm. (σκουροπράσινες βελόνες). Είναι εξαιρετικά τοξικά και φύονται σπειροειδώς του βλαστού. Ωστόσο, οι βάσεις των φύλλων περιστρέφονται με τέτοιο τρόπο ώστε τα φύλλα να σχηματίζουν δύο σειρές εκατέρωθεν του βλαστού (δίστοιχα) και να σχηματίζουν κολεό με αυτόν.

Ανθοφορία

Η εποχή ανθοφορίας του Τάξου κυμαίνεται από το Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο. Τα «θηλυκά» λουλούδια, μικρών διαστάσεων, έχουν ελάχιστη διακοσμητική αξία. Είναι μονήρη, πράσινα, μασχαλιαία, και όρθια, με ένα ή δύο στείρα καρπικά λέπια, πάνω σε κοντούς μίσχους και παράγουν τα περιχιτώνια που το καθένα περικλείει ένα σπόρο με χρώμα κόκκινο και σχήμα σφαιρικό. Τα «αρσενικά» σχηματίζονται από στήμονες σε κυλινδρικά βάκτρια, στις μασχάλες των φύλλων της περασμένης χρονιάς, μονήρη ή σε μικρούς στάχεις. Τα αρσενικά είναι κίτρινα και σφαιρικά. Τα αρσενικά και τα θηλυκά άνθη αναπτύσσονται πάνω σε ξεχωριστά δέντρα.

Κορμός

Ο κορμός του Τάξου είναι χρώματος καφέ, λεπτός και φολιδωτός. Συνήθως είναι ευθύς, παρουσιάζει επιμήκεις αυλακώσεις και είναι σκεπασμένος από λεπιδωτό, καστανέρυθρο φλοιό.

Ξύλο

Το ξύλο του Τάξου έχει λεπτές ίνες (όπως περίπου και το μαόνι) και από αυτό κατασκευάζονται γερά έπιπλα. Είναι καστανοκόκκινο, σκληρό και ανθεκτικό.

Καρπός

Ο καρπός του Τάξου είναι διαφορετικός από των περισσότερων κωνοφόρων, γιατί τα ωάρια προστατεύονται από ένα σαρκώδες «λέπι», το περιχιτώνιο, αντί των γνωστών κώνων. Κάθε κώνος του Τάξου περιέχει ένα μόνο επίσπερμο με μήκος 4- 7 χιλιοστά, που περιβάλλεται μερικώς από το περιχιτώνιο που είναι κυπελλοειδές, σαρκώδες περίβλημα με ζωηρό κόκκινο χρώμα, σχηματίζοντας ένα είδος ψευδοκαρπού που μοιάζει με ρόγα. Το επίσπερμο είναι εξαιρετικά τοξικό και μπορεί να προκαλέσει το θάνατο στον άνθρωπο και σε κάποια ζώα, αλλά και να χρησιμοποιηθεί σα συστατικό φαρμάκων. Το περικάρπιο (περιχιτώνιο) δεν είναι τοξικό, έχει ζελατινώδη υφή και πολύ γλυκιά γεύση. Το επίσπερμο, παρότι πικρό και τοξικό, είναι εδώδιμο από ορισμένα πτηνά, φυσικά, μαζί με το περικάρπιο. Ωστόσο, το επίσπερμο δε μεταβολίζεται και αποβάλλεται από το πεπτικό σύστημα των πτηνών, ανέπαφο, συμβάλλοντας έτσι στον πολλαπλασιασμό του φυτού. Οι αρσενικοί κώνοι είναι σφαιροειδείς, διαμέτρου 3- 6 χιλιοστών. Ωριμάζουν και αποβάλλουν τη γύρη τους τους πρώτους μήνες της άνοιξης. Ο Τάξος είναι συνήθως δίοικο φυτό, αλλά κατά περιπτώσεις μπορεί να διαφέρει και να είναι και μόνοικο ή να αλλάζει φύλο με τα χρόνια. Η ωρίμανση των καρπών του πραγματοποιείται καθ’ όλη τη διάρκεια του φθινοπώρου.

Πολλαπλασιασμός

Ο πολλαπλασιασμός του Τάξου μπορεί να γίνει με σπόρο και με μόσχευμα, αλλά οι ποικιλίες που πολλαπλασιάζονται με σπόρο είναι δυνατό να παρουσιάζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά από τους «γονείς», γι’ αυτό είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται μοσχεύματα.

  • Τα μοσχεύματα κόβονται από τους πλευρικούς βλαστούς το φθινόπωρο (έτσι ώστε να φέρουν κι ένα κομμάτι παλιότερου ξύλου) και τοποθετούνται για ριζοβόληση σε ένα μείγμα άμμου και τύρφης, σε κρύο κασόνι. Το επόμενο καλοκαίρι φυτεύονται σε φυτώριο, προστατεύοντάς τα στη διάρκεια του χειμώνα, και μεταφυτεύονται στην οριστική τους θέση μετά από δύο χρόνια.
  • Η σπορά γίνεται τον Οκτώβριο, σε γαβάθες, σε κρύο κασόνι. Οι σπόροι πρέπει να απαλλαγούν από την προστασία του περιχιτώνιου. Ενδεχομένως μπορείτε να μαζέψετε τα ώριμα περιχιτώνια, να τα βάλετε μέσα σε υγρή άμμο σε κασόνι και να τα φυτέψετε στο τέλος του χειμώνα. Τα μικρά φυτά που έχουν φτάσει σε ύψος 7 περίπου εκατοστά, μπορούν να μεταφερθούν σε φυτώριο, όπου καλλιεργούνται για 2- 3 χρόνια. Τέλος, φυτεύονται στην οριστική τους θέση το Μάρτιο ή τον Απρίλιο.

Εδαφοκλιματικές Συνθήκες

Ο Τάξος δεν έχει πολλές απαιτήσεις. Έχει αντοχή στο κρύο και καλλιεργείται σε όλα τα εδάφη, αλλά προτιμά τα σχετικά ασβεστώδη ή τυρφώδη, γόνιμα και χουμώδη, αρκεί να μην είναι πολύ υγρά. Αν η αποστράγγιση δεν είναι τέλεια το δέντρο μπορεί να ξεραθεί. Είναι δέντρο ανθεκτικό στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Προτιμάει τις τοποθεσίες με άφθονο ήλιο αλλά μπορεί να αναπτυχθεί καλά ακόμα και σε σκιά. Γενικά, το δένδρο αυτό είναι ανθεκτικό στις περισσότερες κλιματικές συνθήκες, επομένως δεν έχει ιδιαίτερες καλλιεργητικές απαιτήσεις. Επίσης, μπορεί να αναπτυχθεί σωστά και σε τοποθεσίες με πολύ αέρα. Το φυτό αυτό μπορεί να αναπτυχθεί σε ποικιλία εδαφών, από τα πιο όξινα έως τα αλκαλικά. Πρέπει, όμως, να εξασφαλίζουν την καλύτερη δυνατή αποστράγγιση αλλά και να συγκρατούν την απαιτούμενη υγρασία. Επομένως, τα ποτίσματα πρέπει να είναι τακτικά, με μικρές ποσότητες νερού.

TAXUS BACCATA (ΤΑΞΟΣ Ο ΡΑΓΟΦΟΡΟΣ Ή ΙΤΑΜΟΣ)

Τοξικότητα

Σχεδόν όλα τα μέρη του φυτού είναι τοξικά, εκτός από το περικάρπιο. Η κύρια τοξίνη είναι το αλκαλοειδές «ταξάνη». Τα νεκρά φύλλα είναι περισσότερο τοξικά. Τα άλογα παρουσιάζουν τη μικρότερη ανεκτικότητα στην τοξίνη, ενώ τα βοοειδή και οι χοίροι είναι ελαφρώς πιο ανεκτικά στην τοξική αυτή ουσία. Τα συμπτώματα της προσβολής είναι κρυάδες, δύσπνοια, μυϊκοί σπασμοί, παροξυσμοί, καταρρεύσεις και τελικά καρδιακή ανεπάρκεια. Ωστόσο, ο θάνατος μπορεί να επέλθει τόσο σύντομα που τα συμπτώματα δεν είναι συχνά ορατά. Η θανατηφόρα δηλητηρίαση στον άνθρωπο είναι σπάνια και συμβαίνει μόνο σε περιπτώσεις κατάποσης μεγάλης ποσότητας τοξικών μερών του φυτού.

Μυθολογία

Στην αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Ίταμος ήταν αφιερωμένος στις Ερινύες, οι οποίες τιμωρούσαν τους ανθρώπους με τη χρήση του δηλητηρίου του. Η θεά Άρτεμις χρησιμοποιούσε βέλη ποτισμένα σε δηλητήριο Ίταμου. Με εντολή της μητέρας της Λητούς σκότωσε με αυτά τα βέλη τα παιδιά της Νιόβης, η οποία καυχιόταν για την πολυτεκνία της.

Χρήσεις

Θρησκεία

Ο Τάξος απαντάται συχνά στους αυλόγυρους εκκλησιών της Μεγ. Βρετανίας και της Γαλλίας (ειδικά στην περιοχή της Νορμανδίας). Στην Ισπανία, και ειδικότερα στην περιοχή «Αστούρια» έχει έντονο θρησκευτικό συμβολισμό και απαντάται συχνά σε νεκροταφεία, εκκλησίες και τις κεντρικές πλατείες των χωριών. Το 1656, κάποιος κληρικός της Εκκλησίας της Αγγλίας έγραψε: «Οι πατέρες μας φρόντιζαν με ιδιαίτερη προσοχή τους Τάξους που υπήρχαν στα κοιμητήρια επειδή το γεγονός ότι ήταν πάντα πράσινοι συμβόλιζε την αθανασία της ψυχής». Στην Ουαλία, η παράδοση του Τάξου ως ενός τέτοιου συμβόλου, σχετίζεται με τις πεποιθήσεις και τα έθιμα των αρχαίων Δρυίδων. Στην Αγγλία, πολύ πριν τη Χριστιανική εποχή, φύτευαν Τάξους σε τοποθεσίες ειδωλολατρικών ναών. Τελικά η εκκλησία τούς υιοθέτησε ως ιερό σύμβολο, κι έτσι τα σύγχρονα κοιμητήρια της Βρετανίας εξακολουθούν να έχουν Τάξους ανάμεσα στη βλάστησή τους.

Φαρμακολογία

  • Η πρώτη χρήση του φυτού εντοπίζεται το 1021 ως καρδιακό φάρμακο. Στα κεντρικά Ιμαλάια, εκχύλισμα των φύλλων του φυτού χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των καρκίνων του μαστού και των ωοθηκών.
  • Στη σύγχρονη εποχή, το 1960 άρχισε το ενδιαφέρον για την φαρμακευτική του αξία, όταν το National Justify Institute ανέπτυξε ένα πρόγραμμα με φυτά, για την ανακάλυψη ουσιών με αντικαρκινικές ιδιότητες. Το 1964 παρατηρήθηκε ότι εκχύλισμα του Taxus Brevifolia είναι τοξικό σε λευχαιμικά κύτταρα σε καλλιέργειες κυττάρων ποντικιών. Απομόνωσαν την ουσία με τις ευεγερτικές ιδιότητες και την ονόμασαν «τοξόλη» ή «ταξόλη». Σήμερα, η ταξόλη κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία «Paclitaxel» (πακλιταξέλη) και χρησιμοποιείται σε αντικαρκινικά φάρμακα για τους μεταστατικούς καρκίνους του μαστού και της ωοθήκης. Επίσης, η ταξόλη θεωρείται σήμερα, όλο και περισσότερο η κατ’ εξοχήν θεραπευτική ουσία για τον καρκίνο του πνεύμονα.
  • Το βάμμα των φύλλων του Τάξου θεωρείται πολύ αποτελεσματικό κατά των ρευματισμών, της αρθρίτιδας, των παθήσεων του ήπατος και των διαταραχών του ουροποιητικού συστήματος.
  • Στον Τάξο υπάρχουν, επίσης, και άλλα αλκαλοειδή (μιλοσίνη, εφεδρίνη), ένα γλυκοσίδιο (ταξικατίνη), λιγνάνες (φυτοοιστρογόνα), μπακατίνη III και ταξοτίνη (που περιέχονται στα φάρμακα «Taxol» και «Taxotere» που ανακαλύφθηκαν πολύ πρόσφατα [1992, 1994]), καθώς και χρωστικές ουσίες.
  • Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε για ρευματισμούς και προβλήματα στην περιοχή του θώρακα.
  • Την παλιά εποχή χρησιμοποιούσαν την ταξίνη αντί της διγιτοξίνης σαν σπασμολυτικό.
  • Ο Τάξος έχει, τέλος, αντισηπτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες, λειτουργεί ως αναλγητικό και εμμηναγωγό.

Κατασκευή Τόξων

Η χρήση του ξύλου του Τάξου στη Μεγ. Βρετανία ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην κατασκευή των χαρακτηριστικών μεγάλων μεσαιωνικών τόξων των στρατευμάτων της περιοχής, αλλά και της υπόλοιπης μεσαιωνικής Ευρώπης.

TAXUS BACCATA (ΤΑΞΟΣ Ο ΡΑΓΟΦΟΡΟΣ Ή ΙΤΑΜΟΣ)

Αρχιτεκτονική τοπίου

Πολλά είδη του γένους «Taxus» χρησιμοποιούνται ευρέως στην αρχιτεκτονική τοπίου, λόγω του αειθαλούς και όμορφου φυλλώματός τους. Η αργή ανάπτυξη των δέντρων αυτών τα καθιστά ιδανικά καλλωπιστικά είδη, καθώς χρειάζονται λίγες μορφολογικές παρεμβάσεις και κλάδεμα το πολύ μία φορά ετησίως. Επιδέχονται διάφορα κλαδέματα και σχηματισμούς. Λόγω του ότι επιδέχονται οποιοδήποτε κλάδεμα, χρησιμοποιούνται πολύ από τους κηποτέχνες σε φράχτες/ ανεμοφράχτες.

Άλλες Χρήσεις

Ο Τάξος είναι ένα δέντρο που μπορεί τα Χριστούγεννα να στολιστεί αντί για έλατο.

Μάθε κι αυτό!

  • Πολλά από τα μεγαλύτερα είδη Τάξου στη Βρετανία είναι, στην πραγματικότητα, δύο ή περισσότερα δέντρα που έχουν ενωθεί έτσι ώστε ο φλοιός να κρύβει εντελώς τη συνένωσή τους. Ένας Τάξος στη Σκωτία (με περίμετρο πάνω από 17 μέτρα) είναι τώρα γνωστό πως αποτελείται από δύο δέντρα που έχουν ενωθεί με αυτόν τον τρόπο.
  • Πολλοί μακρόβιοι Tάξοι στη Βρετανία είναι οι μόνοι επιζώντες μεσαιωνικών χωριών, γύρω από τα οποία έχουν αναπτυχθεί καινούριοι οικισμοί.
  • Κάποτε πίστευαν ότι αν σε ένα σπίτι υπήρχε Tάξος, αυτό θα οδηγούσε σε κάποιο θάνατο στην οικογένεια.
  • Ο Τάξος ήταν γνωστός από την αρχαιότητα. Ο Θεόφραστος τον αποκαλούσε «Μίλος» και ο Διοσκουρίδης «Σμίλαξ».
  • Ο Τάξος χρησιμοποιείται ακόμη σε πολλά μέρη ως εκτρωτικό!
  • Οι αυτόχθονες φυλές της Αμερικής χρησιμοποιούσαν τον Iταμο του Ειρηνικού για προβλήματα που σχετίζονται με τους πνεύμονες. Θεωρούσαν τον Iταμο ιερό δέντρο γιατί συμβόλιζε τη ζωή (λόγω της μακροβιότητάς του) και τον θάνατο (λόγω της τοξικότητάς και της βαθυπράσινης επιβλητικής του εμφάνισης).

Δεν Υπάρχουν Σχόλια

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Το σπίτιΚατηγορίεςWishlistΛογαριασμό
Αναζήτηση