Αγοράστε τη Φραγκοσυκιά εδώ.

Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Οικογένεια: Κακτίδες (Cactaceae)
Επιστημονική Ονομασία: Οπουντία η ινδική συκή
Λατινική Ονομασία: Opuntia ficus- indica

Άλλες Ονομασίες:

• ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΤΟ: Παπουτσοσυκιά (Κύπρος), Cactus decumanus Willd, Cactus ficus-indica L., Opuntia amyclaea Ten., Opuntia cordobensis Speg., Opuntia decumana (Willd.) Haw., Opuntia gymnocarpa F. A. C. Weber, Opuntia hispanica Griffiths, Opuntia maxima Mill., Opuntia megacantha Salm- Dyck, Opuntia paraguayensis K. Schum., Ινδικό σύκο οπουντία (αγγλικά), σύκο βαρβαρίας (αγγλικά), κάκτος αχλάδι (αγγλικά), κάκτος αχλάδι (αγγλικά), ασπόνδυλος κάκτος (αγγλικά), αγκαθωτό αχλάδι (αγγλικά), nopal (Ισπανόφωνο Μεξικό).
• ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΠΟ: Tuna (Ισπανόφωνο Μεξικό και Αμερική), Παπουτσόσυκο (Κύπρος), Φαραόσυκο (Νάξος), beles (Αιθιοπία), fik deti που σημαίνει «σύκο της θάλασσας» (Αλβανία), sabra (Ισραήλ), bajtra (Μάλτα), El Hindi (Τυνησία), ficudinnia (Σικελία), fico d’India που σημαίνει «Ινδικό σύκο» (Ιταλία).

Η «Οπουντία η ινδική συκή» (Opuntia ficus- indica) ή κοινώς «Φραγκοσυκιά», είναι είδος κάκτου που έχει εδώ καιρό γίνει εξημερωμένο είδος, σημαντικό στον τομέα των γεωργικών οικονομιών των καλλιεργειών σε όλες τις άνυδρες και ημι- άνυδρες περιοχές του κόσμου. Θεωρείται ότι ενδεχομένως προέρχεται από το Μεξικό. Η Φραγκοσυκιά είναι πολύκλαδο, κακτοειδές φυτό, το οποίο μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι τα 3- 5 μ.

Μορφή

Κορμός

Δεν έχει πραγματικό κορμό αλλά αποτελείται από σαρκώδη, επίπεδα τμήματα («φύλλα») με μορφή ελλειπτικού δίσκου, ενωμένα μεταξύ τους.

Άνθος

Τα άνθη της Φραγκοσυκιάς είναι κίτρινα, λευκά ή κόκκινα, χωρίς μίσχο. Εμφανίζονται για πρώτη φορά στις αρχές Μαΐου, και οι καρποί ωριμάζουν από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο.

Καρπός

Ο καρπός της Φραγκοσυκιάς είναι το «φραγκόσυκο», το οποίο είναι φρούτο με μικρά αγκαθάκια, σα χνούδι, στην επιφάνειά του και έχει χρώμα κίτρινο (πριν ωριμάσει πλήρως) προς ροδοκόκκινο (όταν ωριμάσει). Τα φραγκόσυκα αναπτύσσονται περιμετρικά, στην άκρη των επίπεδων τμημάτων (φύλλων) της Φραγκοσυκιάς και έχουν βάρος 150- 400 γραμμάρια. Τα φραγκόσυκα συνήθως τρώγονται αφού αφαιρεθεί προηγουμένως ο παχύς, εξωτερικός τους φλοιός με ένα μαχαίρι και ψυχθούν για μερικές ώρες στο ψυγείο. Η έντονη κόκκινη- μωβ ή λευκό- κίτρινη σάρκα, περιέχει πολλούς, μικρούς, σκληρούς σπόρους που συνήθως καταπίνονται, αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται από όσους έχουν προβλήματα πέψης σπόρων.

Πολλαπλασιασμός

Οποιοδήποτε μέρος του φυτού ριζοβολά, κάνοντας πολύ εύκολη την αναπαραγωγή του. Το φραγκόσυκο δεν απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα. Είναι καλλιέργεια που μπορεί να αξιοποιήσει φτωχά εδάφη, η εκμετάλλευση της οποίας μπορεί να προσφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη. Ο πολλαπλασιασμός της Φραγκοσυκιάς γίνεται με σπόρους αλλά και με μοσχεύματα που προέρχονται από βλαστούς ηλικίας ενός ή δύο ετών. Πολλαπλασιάζεται δύσκολα με σπέρματα, αλλά πανεύκολα μοσχεύματα. Ο πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα γίνεται με κομμάτια των βλαστών, που αφήνονται μερικές ημέρες επάνω στο χώμα στην ύπαιθρο, ώστε να επουλωθεί η τομή του βλαστού και κατόπιν φυτεύονται στον αγρό για να αποκτήσουν ρίζες. Αν η φύτευση γίνει το χειμώνα, φυτεύεται ο βλαστός κατακόρυφα στο χώμα, κατά τρόπο ώστε ο μισός να είναι μέσα στο χώμα και ο μισός έξω. Αν η φύτευση γίνει το καλοκαίρι, αφήνεται ένας βλαστός στην επιφάνεια του εδάφους σε οριζόντια θέση. Από το κάτω μέρος του βλαστού εξέρχονται έπειτα από λίγες ημέρες μικρές ρίζες. Στη συνέχεια φυτεύονται κατακόρυφα στο χώμα, τουλάχιστον μέχρι το μέσον τους και έτσι έχουμε αμέσως ένα νέο φυτό. Έπειτα από 6 μήνες γίνεται η φύτευση των μοσχευμάτων στον αγρό.

Εδαφοκλιματικές Συνθήκες

Η ανάγκη του φυτού για νερό είναι ελάχιστη, έτσι ώστε το μέλλον της καλλιέργειας στον ελλαδικό χώρο στα επόμενα χρόνια να είναι βιώσιμη, ακόμα και με τη μείωση των υδάτινων πόρων.

Η Φραγκοσυκιά απαιτεί ένα κλίμα θερμό και μία καλή έκθεση στο ηλιακό φως. Το κλίμα που είναι πιο ευνοϊκό χαρακτηρίζεται από μακράς διάρκειας ξηρά καλοκαίρια και από περιόδους βροχοπτώσεων το φθινόπωρο και το χειμώνα, αλλά και από μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας.

Το έδαφος που είναι καταλληλότερο για την καλλιέργειά της είναι το μέσης συστάσεως που έχει καλή στράγγιση. Δεν έχει ιδιαίτερη προτίμηση στο έδαφος, αρκεί αυτό να μη είναι υγρό και να στραγγίζει καλά. Μπορεί να αναπτυχθεί σε πετρώδεις, αμμώδεις ή ξηρές τοποθεσίες, σε αβαθή εδάφη ή μετρίου βάθους, φτωχά σε οργανική ύλη, ακόμη και πλαγιές όπου άλλη καλλιέργεια είναι δύσκολη έως αδύνατη.

Στα αργιλώδη και ασβεστώδη εδάφη ευδοκιμεί λιγότερο απ’ όσο στα μέσης συστάσεως. Η ανάπτυξή της σε βραχώδη εδάφη επιτυγχάνεται χάριν του ισχυρού συστήματος ριζών, το οποίο διαθέτει και σταδιακά προκαλεί διάσπαση και αποσάθρωση αυτών.

Συγκομιδή

Η συγκομιδή των καρπών αρχίζει από τα τέλη Αυγούστου για τους καρπούς της πρώτης άνθισης και από το Σεπτέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο για τους καρπούς της δεύτερης άνθισης. Η συγκομιδή γίνεται με κοπή των καρπών. Στη συνέχεια γίνεται απομάκρυνση των αγκαθιών, ώστε να διατεθούν στο εμπόριο με το χαρακτηρισμό «χωρίς αγκάθια» ώστε να έχουν υψηλότερες τιμές.

Καλλιεργητικές εργασίες

Η εγκατάσταση της φυτείας προϋποθέτει την ισοπέδωση του εδάφους, το φρεζάρισμα και τη βασική λίπανση. Ο αριθμός των φυτών που φυτεύονται είναι 40 φυτά στο κάθε στρέμμα. Τα φυτά που έχουν παραχθεί από μοσχεύματα, φυτεύονται σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 5 μέτρα.

Οι αποστάσεις των φυτών επάνω σε κάθε γραμμή είναι 5 μέτρα φυτό από φυτό, ώστε να διευκολύνονται οι διάφορες καλλιεργητικές εργασίες. Οι καλλιεργητικές αυτές εργασίες είναι το κλάδεμα, η απομάκρυνση των πρώτων ανθέων, η απομάκρυνση των ανώριμων καρπών, η συγκομιδή κ.λπ. Οι εργασίες αυτές γίνονται την περίοδο Μαΐου- Ιουνίου.

Τα φραγκόσυκα πρέπει να δέχονται το κατάλληλο κλάδεμα ώστε να απομακρύνονται οι βλαστοί που έχουν κακοσχηματισθεί ή φέρουν πληγές, ή έρχονται σε επαφή μεταξύ τους. Το κλάδεμα πρέπει να γίνεται την άνοιξη ή στα τέλη του καλοκαιριού. Τα φραγκόσυκα απαιτούν την κατάλληλη λίπανση κυρίως σε φωσφόρο και κάλιο που θα πρέπει κατά προτίμηση να είναι οργανική.

Καλλιέργεια στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, η Φραγκοσυκιά δεν καλλιεργείται ακόμη συστηματικά και συναντώνται μόνο αυτοφυή δένδρα διάσπαρτα σε περιοχές της νότιας και νησιωτικής Ελλάδας, όπου το κλίμα είναι κυρίως ξηροθερμικό. Ωστόσο, θα μπορούσε να αποτελέσει μία εναλλακτική καλλιέργεια για πολλά μέρη της χώρας μας, με πολύ καλά οικονομικά αποτελέσματα. Μάλιστα, έχει ενταχθεί στις προωθούμενες καλλιέργειες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης στους νομούς της Κρήτης αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος με ανάλογο κλίμα, όπως είναι οι νομοί Λακωνίας, Αρκαδίας, Μεσσηνίας, Ηλείας, Πειραιώς (Τροιζηνία, Κύθηρα και Πόρο), Κυκλάδων, Δωδεκανήσου, Σάμου και Ευβοίας.

Εχθροί και Ασθένειες

Η φραγκοσυκιά είναι φυτό που δεν έχει εχθρούς. Έτσι, το κόστος καλλιέργειάς της είναι πολύ χαμηλό.

Τρόποι Χρήσης

• Η πλέον εμπορικά χρήσιμη αξία της Φραγκοσυκιάς, είναι σήμερα οι μεγάλοι, γλυκοί καρποί της που καταναλώνονται ως φρούτα, αλλά πριν τα φάει κανείς θα πρέπει να τα καθαρίσει προσεκτικά από τα μικροσκοπικά αγκαθάκια. Η Φραγκοσυκιά χρησιμοποιείται και ως χορταρικό.
• Οι κάκτοι είναι μια πολύ καλή καλλιέργεια για τις ξηρές περιοχές, επειδή μετατρέπουν αποτελεσματικά το νερό σε βιομάζα.
• Στην Ελλάδα, χρησιμοποιείται πολύ συχνά ως φυτοφράκτης. Φράκτες από Φραγκοσυκιές μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην εξάπλωση δασικών πυρκαγιών διότι ο σαρκώδης κορμός περιέχει νερό και καίγεται δύσκολα. Η περιεκτικότητα της Φραγκοσυκιάς σε νερό είναι πάνω από 90%.
• Στη Ναμίμπια, η Φραγκοσυκιά είναι ένα κοινό κτηνοτροφικό φυτό, ανθεκτικό στην ξηρασία.
• Σε πολλές χώρες (και στην Ελλάδα) παράγονται πολλά προϊόντα διατροφής, όπως είναι γλυκά, μαρμελάδες, ζελέ, κομπόστες, καλλυντικά, οινοπνευματώδη ποτά, φάρμακα κ.λπ.
• Οι Μεξικανοί χρησιμοποιούν τη Φραγκοσυκιά εδώ και χιλιάδες χρόνια για να κάνουν ένα αλκοολούχο ποτό που ονομάζεται colonche.
• Στο κέντρο της Σικελίας, στην επαρχία της Έννα, σε ένα μικρό χωριό που ονομάζεται Gagliano Castelferrato, παράγεται ένα λικέρ αρωματισμένο με φραγκόσυκο που ονομάζεται “Ficodi”.
• Στις αρχές της δεκαετίας του 1900, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο καρπός «αγκαθωτό αχλάδι» της φραγκοσυκιάς, εισάγονταν από το Μεξικό και τις χώρες της Μεσογείου, για να ικανοποιήσει τον αυξανόμενο πληθυσμό των μεταναστών που έφταναν από την Ιταλία και την Ελλάδα. Ο καρπός έχασε τη δημοτικότητά του κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1950, αλλά έχει αυξήσει τη δημοτικότητά του από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, λόγω της εισροής των μεταναστών από το Μεξικό.
• Πρόσφατα, οι βιομηχανίες βοοειδών στις ΝΔ Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν αρχίσει να καλλιεργούν τη Φραγκοσυκιά ως μια νέα πηγή τροφής των βοοειδών τους. Καλλιεργείται τόσο ως πηγή τροφοδοσίας όσο και ως περίφραξη. Τα βοοειδή αποφεύγουν τα αιχμηρά αγκάθια του κάκτου περίφραξης και δεν περιπλανώνται εκτός των ορίων που περικλείονται από αυτήν. Τα φύλλα της Φραγκοσυκιάς με τα οποία τρέφονται τα βοοειδή, είναι χαμηλά σε ξηρή ύλη και ακατέργαστη πρωτεΐνη, αλλά είναι χρήσιμα ως συμπλήρωμα σε συνθήκες ξηρασίας. Πέρα από τη διατροφική αξία, η περιεκτικότητά τους σε υγρασία, ουσιαστικά εξαλείφει το πότισμα των βοοειδών και την ανθρώπινη προσπάθεια για την επίτευξη αυτής της αγγαρείας.
• Πολλοί λαοί τρώνε τα νεαρά φύλλα της Φραγκοσυκιάς, που επιλέγονται συνήθως προτού σκληρύνουν τα αγκάθια. Κόβονται σε λωρίδες, ξεφλουδισμένες ή όχι, τηγανίζονται με αυγά ή σερβίρονται ως ένα απολαυστικό πρωινό. Στην Ελλάδα γίνονται ωραιότατη σαλάτα και έχουν υφή και γεύση που μοιάζει με τα φασολάκια. Μπορούν να βράσουν, να χρησιμοποιηθούν ωμά, αναμεμειγμένα με χυμό φρούτων, μαγειρεμένα στο τηγάνι (έχουν καλύτερη γεύση από το βρασμένο) και, συχνά, χρησιμοποιούνται ως συνοδευτικά.
• Υγρό από τα φύλλα της μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συστατικό για τη σύνδεση και την αδιαβροχοποίηση, π.χ. αν θέλουμε να βάψουμε κάποια εξωτερική επιφάνεια με ασβέστη και δε θέλουμε να χαλάσει με τη βροχή.

Διατροφικές Πληροφορίες

• Το φραγκόσυκο περιέχει βιταμίνη C και ήταν μία από τις πρώτες θεραπείες για το σκορβούτο.
• Το κόκκινο χρώμα του χυμού οφείλεται στις βεταλαΐνες, (βετανίνη και ιντικαξανθίνη).
• Περιέχει επίσης φλαβονοειδή όπως κερκετίνη, ισοραμνετίνη και καιμπφερόλη.
• Περιέχει υδατάνθρακες (γλυκόζη, φρουκτόζη και άμυλο), πρωτεΐνες και ίνες πλούσιες σε πηκτίνη.

Οφέλη για την Υγεία

Το φραγκόσυκο θεωρείται ότι έχει επουλωτικές και αντιγηραντικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται στην παραγωγή αλοιφών ημέρας μετά την ηλιοθεραπεία ή σαν αντιρυτιδικές κρέμες. Από τους σπόρους των φραγκόσυκων παράγεται έλαιο που είναι πλούσιο σε βιταμίνες, ανόργανα άλατα, πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, αλλά και αντιοξειδωτικούς παράγοντες που ενεργούν εναντίον της γήρανσης του δέρματος. Το έλαιο αυτό ενυδατώνει, διατρέφει και μαλακώνει το δέρμα. Το λάδι από τους σπόρους της Φραγκοσυκιάς είναι ένα φυτικό λάδι που λαμβάνεται με πίεση εν ψυχρώ από τους σπόρους των φραγκόσυκων.

Μάθε κι αυτό!

• • Στην Αυστραλία δημιουργήθηκαν προβλήματα από τη ραγδαία εξάπλωση της Φραγκοσυκιάς. Για την αντιμετώπισή τους εισάχθηκε έντομο από την κεντρική Αμερική που περιόρισε σημαντικά την έκτασή τους.
  • Το οικόσημο του Μεξικού απεικονίζει ένα Μεξικανικό χρυσαετό, σκαρφαλωμένο επάνω σε ένα κάκτο Opuntia, κρατώντας ένα κροταλία.
  • Το φυτό θεωρείται επιβλαβές είδος, σε ορισμένα μέρη της Λεκάνης της Μεσογείου, λόγω της ικανότητάς του να εξαπλούται ταχέως πέρα από τις ζώνες όπου αρχικά καλλιεργείτο. Στην εβραϊκή το φυτό αναφέρεται ως sabra (εβραϊκά: סברה). Αυτό οδήγησε στη λαϊκή χρήση του όρου «Σάμπρα», που αναφέρεται σε ένα Ισραηλογεννημένο Εβραίο, παραπέμπον στα φρούτα και τους ανθρώπους οι οποίοι είναι ανυποχώρητοι και ακανθώδεις (τραχύς και αρσενικοί) στο εξωτερικό, αλλά γλυκύς και μαλακοί (λεπτοί και ευαίσθητοι) στο εσωτερικό.
  • Τα υψηλά επίπεδα του σεληνίου στην Οπουντία (Opuntia), είναι συγκρίσιμα με εκείνα που βρέθηκαν στα Κραμβοειδή.
  • Ο καρπός της Οπουντίας της ινδικής συκής (Opuntia ficus-indica), εάν καταναλωθεί με τους σπόρους μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, ενώ, γίνεται καθαρτικό εάν καταναλωθεί χωρίς τους σπόρους.
  • Ένας καθηγητής μηχανικής και μια ομάδα από ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα, έχουν διαπιστώσει ότι το γλίσχραμα από το φραγκόσυκο λειτουργεί ως ένας φυσικός, μη τοξικός διασπορέας πετρελαιοκηλίδων.